Το βρήκαμε στην Εφημερίδα των Συντακτών, είναι κείμενο της κ. Δήμητρας Αθανασοπούλου Κλινικής ψυχολόγου με συμμετοχή στους γιατρούς του κόσμου και σκεφτήκαμε ότι για να ξεφύγουμε έστω και λίγο από τα τετριμμένα να σας το μεταφέρουμε. Είναι λίγο μεγάλο αλλά αξίζει να το διαβάσετε.
“Ποια είναι η ενδοψυχική εγγραφή της αποικιοκρατικής εμπειρίας και μέσα από ποιες οδούς ανασκευάζει το παρελθόν του ο γηγενής λαός που έχει δει τον ζωτικό χώρο του να παραβιάζεται; Ποια είναι η σχέση της αποικιοκρατίας με την πολιτική, οικονομική και κοινωνική αστάθεια στην Αφρική;
Είναι κοινό μυστικό πως πίσω από τα εμπόλεμα εμφυλιοπολεμικού τύπου μέτωπα της Αφρικής, κρύβονται οι εποικιστικές αποικιοκρατικές πρακτικές. Οταν ξεκίνησε η μεγάλη μοιρασιά της Αφρικής το 1884, δεν υπήρχε καμία πρόβλεψη για τις τοπικές κουλτούρες και τους πληθυσμούς της Μαύρης Ηπείρου.
Ετσι, τα τεχνητά νέα σύνορα της Αφρικής που επέβαλαν οι Ευρωπαίοι –στο όνομα του εκπολιτισμού– κατέληγαν να κομματιάζουν τις αφρικανικές φυλές στα δύο με στόχο την εκμετάλλευσή τους. Και αυτή η διχοτόμηση είναι αναμφίβολα μέρος των νοσογόνων παραγόντων των σύγχρονων αλληλοσπαραγμών των κοινωνιών με δουλοκτητικό παρελθόν.
Σήμερα η αποικιοκρατία συνεχίζεται, πλέον, με άλλες μορφές. Εταιρείες ελέγχουν τις αφρικανικές κυβερνήσεις και τους πληθυσμούς, υπηρετώντας το δόγμα του «lebensraum», δηλαδή την ανάγκη μιας μεγάλης δύναμης για περισσότερο ζωτικό χώρο, με αποτέλεσμα να επεκτείνεται σε περιοχές που δεν της ανήκουν. Ο εν εξελίξει σουδανικός αλληλοσπαραγμός μπορεί να εξηγηθεί μέσα από μια χαρτογράφηση μακροχρόνιων σχέσεων εξουσίας και εξάρτησης που έχουν τις ρίζες τους στην τραυματική εμπειρία της αποικιοκρατίας και του δουλεμπορίου.
Οι ίδιοι οι Σουδανοί αυτοσαρκάζονται λέγοντας: «Οταν ο Αλλάχ δημιούργησε το Σουδάν, γέλασε». Παρότι όμως η χώρα ήταν «καταραμένη», οι Βρετανοί θέλησαν να την πάρουν. Και δεν ήταν οι μόνοι. Ακολούθησε μια ληστρική αποικιοκρατία σε ορυχεία και φυτείες και από τους Γάλλους, εξαθλιώθηκε το επίπεδο ζωής των γηγενών σε όλη την ήπειρο καθώς οι δυτικές δυνάμεις καταχράστηκαν τον φυσικό πλούτο και αναπαρήγαγαν ρατσιστικές αντιλήψεις. Ετσι, η έννοια της ανθρώπινης ζωής έχασε σταδιακά την αξία της στην αφρικανική ήπειρο. Οι γηγενείς πληθυσμοί αντιμετωπίστηκαν από τους αποικιοκράτες ως κατώτερα όντα που έπρεπε να τους υπηρετούν. Οι υποτελείς στις αποικίες αντιμετωπίστηκαν με όρους δουλείας.
Οι αφρικανικοί λαοί και οι οικονομίες βρίσκονται ακόμα στη δίνη της μεταποικιοκρατίας και κάθε καινούργιος εμφύλιος σπαραγμός συνομιλεί με τα ανοιχτά τραύματα του παρελθόντος.
Ποια είναι η ψυχολογία και η ιδεολογία του αποικιοκράτη, εκείνου που ζητά περισσότερο ζωτικό χώρο και καταλήγει να παραβιάζει τον ζωτικό χώρο των άλλων; Πώς μπορεί κανείς να μεταβολίσει την ιστορία του και τι γίνεται με τα ανεπούλωτα τραύματα της αποικιοκρατικής εμπειρίας;
Ο αγώνας για τον χώρο ταυτίζεται ως γνωστόν με τον χώρο για την ύπαρξη. Τόσο για τους θύτες όσο και για τα θύματα. Το «lebensraum», δηλαδή η έννοια του ζωτικού χώρου, έγινε ο βασικός γεωπολιτικός στόχος της γερμανικής αυτοκρατορίας κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έπειτα η ναζιστική Γερμανία τον επικαλέστηκε για να επεκταθεί. Το 1937, ο Αδόλφος Χίτλερ, θαυμαστής του βρετανικού επεκτατισμού, είχε μιλήσει δημοσίως για τη «θεωρία του ζωτικού χώρου», υποστηρίζοντας πως η Γερμανία χρειάζεται νέες περιοχές για να ζει άνετα. Αυτό το ιδεολόγημα αποτέλεσε τη βάση για τις επιχειρήσεις προσάρτησης νέων εδαφών. Ο εθνικοσοσιαλισμός επιστράτευσε τη βιοπολιτική της αποικιοκρατίας, η οποία πάντα χρησιμοποιούσε την πείνα ως μέσο ελέγχου των υποταγμένων πληθυσμών.
To «spazio vitale», δηλαδή ο ζωτικός χώρος διαβίωσης, ήταν μια εδαφική έννοια επεκτατισμού που αναπτύχθηκε κατά την περίοδο του ιταλικού φασισμού. Οι Ιταλοί φασίστες ήθελαν η Ιταλία να συνεχίσει την πορεία της ένδοξης αρχαίας Ρώμης και να δημιουργήσει την ιταλική αυτοκρατορία, που θα εκτεινόταν από τη Νίκαια της Γαλλίας μέχρι την Αφρική.
Ακόμα και η Σοβιετική Ενωση δημιούργησε ένα είδος «ζωτικού χώρου» με κράτη-δορυφόρους. Η έννοια του ζωτικού χώρου ανασύρθηκε πρόσφατα με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το Σουδάν –και ακόμη κάποια αφρικανικά κράτη που βιώνουν εμφύλιους πολέμους μέχρι και σήμερα– έγινε ευκαιρία για να μιλήσουμε για το αποτύπωμα των παραβιάσεων του ζωτικού χώρου του δέκτη και για το πώς τα τραύματα της αποικιοκρατίας βαθαίνουν κάποιες φορές μέσα στον χρόνο, αντί να επουλωθούν, για το πώς τα ιστορικά γεγονότα πληγώνουν την αυτοεικόνα των λαών προσβάλλοντας την ανθρώπινη ιδιότητα και πυροδοτώντας νέους κύκλους αίματος.
Εάν τα ιστορικά τραύματα δεν πάψουν να απωθούνται τόσο από τα θύματα όσο και από τους θύτες και εάν δεν συνδιαλλαχθούν όλες οι πλευρές με το τραυματικό παρελθόν τους, αυτό θα παραμένει αδιέργαστο και ανεπούλωτο, εύφορο έδαφος για νέους γύρους εκμετάλλευσης, παραβίασης και βίας”.
