Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. Η αντίληψη που έχουμε για κάποιον περιέχει προκατάληψη – θετική ή αρνητική – όταν αυτός κατάγεται από την Αλβανία. Επισης, όλοι ξέρουμε ότι αν χρειαστούμε χέρια για εργασία χειρωνακτική, μια είναι η επικρατέστερη εθνικότητα που μας έρχεται πρώτη στο μυαλό. Και φυσικά, όλοι γνωρίζουμε ποιες εθνικότητες να ψάξουμε για τις δουλειές στο σπίτι. Οι γυναίκες επίσης συμμετέχουν σε έναν κοινωνικό διαχωρισμό, με την λέξη “γυναικοκτονια” να επικρατεί, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό. Άντρες, γυναίκες, ομοφυλόφιλοι, η κάθε ομάδα πολλές φορές με διαφορετικά δικαιώματα αλλά πάντα με διαφορετική αντιμετώπιση. Έχουμε μεγαλώσει μέσα στις κοινωνικές και φυλετικές διακρίσεις, είτε από την καλή είτε από την άσχημη πλευρά. Είναι σχεδόν αδύνατο για το ανθρώπινο μυαλό, όταν έχει εκπαιδευτεί να σκέφτεται με κάποιον τρόπο, να αλλάξει.
Όλοι συνεισφέρουμε άθελα μας, λίγο ή πολύ στην επικράτηση και διάδοση των διακρίσεων αυτών. Είτε βλέπουμε περισσότερο θετικά είτε λιγότερο αρνητικά αλλά όχι το ίδιο όταν κάποιος δεν ανήκει – ή ανήκει – στην κοινωνική μας ομάδα. Ο διαχωρισμός και στις δύο περιπτώσεις έχει γίνει, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό. Τα στερεότυπα επικρατούν στην συνείδηση μας και ο συνεχής διαχωρισμός των ατόμων σε μια κοινωνία είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο. Θέλεις δεύτερη σκέψη για να αλλάξει η αντίληψη σου για κάποιες κοινωνικές ομάδες, και θέλει επιπλέον προσπάθεια από αυτές τις ομάδες να σου αλλάξουν την αρχική οπτική που είχες για αυτές.
Ακόμα και σε ένα διαφορετικό κοινωνικό σύνολο ή και σε πιο προσωπικό επίπεδο που δεν έχει να κάνει με την φυλή, ξέρουμε ότι η μεροληψία είναι ένα συχνό φαινόμενο. “Από που προήλθε, τι ψηφίζει, τι επαγγέλλεται, με ποιόν κάνει παρέα, ποια είναι η σχέση του, τίνος είναι”. Οι προσωπικές μας πεποιθήσεις έχουν μπει στην μέση, με αποτέλεσμα να φοβόμαστε να πούμε ποιοι είμαστε. Δεν διαφέρει σε πολύ από τον ρατσισμό, όταν μιλάμε για διακρίσεις ατόμων ή διαφορετικών ομάδων.
Όταν αναφερόμαστε στο προσφυγικό, σαν ένα φαινόμενο προκατάληψης εθνοτήτων και κατ’ επέκταση ρατσισμού με κοινά χαρακτηριστικά με όλα τα προηγούμενα φαινόμενα διακρίσεων, οι Έλληνες πρόσφυγες έχουν ξεχαστεί ήδη, και μόνο μερικές οργανώσεις και σύλλογοι, κρατώντας ψηλά αυτήν την ιδέα ανθρωπιάς, είναι εκεί για να μας το θυμίζουν. Να μας θυμίζουν ότι έχουμε μεταναστεύσει σε πιο πλούσιες χώρες, – νόμιμα, παράνομα, μικρή σημασία έχει – για ένα καλύτερο αύριο, μακριά από την φτωχή και ταλαιπωρημένη Ελλάδα, για να μπορέσουμε να γυρίσουμε πίσω πλούσιοι με περιουσίες που πήραμε από άλλου.
Έχουν μεροληπτήσει εις βάρος μας, έχουμε νιώσει τον κοινωνικό ρατσισμό στο πετσί μας, έχουμε πνιγεί στα ανοιχτά με την ελπίδα για κάτι καλύτερο για εμάς και τα παιδιά μας. Ακόμα κι έτσι, γιατί να πρέπει να θυμίσουμε ότι έχουμε υποφέρει και εμείς σε παρόμοιο βαθμό, για να προσφέρουμε την βοήθεια που χρειαστήκαμε και εμείς κάποτε?
Όπως και να έχει, καλύτερα να ξεχνάμε εύκολα έτσι ώστε να βοηθάει η υπενθύμιση, παρά να μην μας ενδιαφέρει. Παρά να έχουμε βάλει μπροστά το εγώ, τα συμφέροντα, την εκδικητικότητα, την ζήλεια και τις προσωπικές πεποιθήσεις.
Φυσικά, δεν είναι μόνο δικό μας προνόμιο το να ξεχνάμε και να μην μας ενδιαφέρει. Πλέον ακούς τον Αλβανό 3ης γενιάς να αποκαλεί τους ομογενείς του, Αλβανούς υποτιμητικά, ξεχνώντας το αίσθημα που ένιωθε όταν αποκαλούσαν και τον ίδιο έτσι. Τον βλέπεις να στοιβάζει σε τρέιλερ μετανάστες σαν άγρια ζώα, σαν μια επανάληψη του παρελθόντος, με τους προγόνους του που αναζητούσαν ελπιδοφόρα Γη στην θέση των θυμάτων του.
Το αποτέλεσμα? Ο ρατσισμός να ενισχύεται, η πίστη για να γίνουμε καλύτεροι στο σύνολό μας να χάνεται, και εμείς να συνειδητοποιούμε ότι είμαστε όλοι ίδιοι, αλλά να αρνούμαστε να γίνουμε όλοι ένα. Να ξεχνάμε εν τέλει να είμαστε άνθρωποι. Και όταν ξεχνάς, συνεχίζεται αυτός ο διαχωρισμός στις επόμενες γενιές, με το μυαλό τους να εκπαιδεύεται να μεροληπτεί, να διακρίνει, να μην βοηθά και να μειώνει, όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα.
Ίσως μια από τις μεγαλύτερες αδυναμίες που έχει το ανθρώπινο μυαλό, πίσω από κάθε αντίληψη, απόφαση και κριτική σκέψη, είναι να συνδυάσει γεγονότα και καταστάσεις. Που αυτό μεταξύ άλλων σημαίνει ότι, το λογικό συμπέρασμα μπορεί σε αρκετές περιπτώσεις να χαθεί. Και καμία φορά, να χαθεί κάθε ίχνος λογικής.
Καΐσερλης Αλέξανδρος