Οι Δήμοι από τις εποχές πριν το 1974. Όπως και την περίοδο των μεγάλων ευθυνών και των τεράστιων δυνατοτήτων στην ανάπτυξη των περιοχών τους μέχρι το 2000. Αλλά και την περίοδο της απαξίωσης τους από το 2000 μέχρι και σήμερα το σύστημα διακυβέρνησης τους παραμένει συγκεντρωτικό, δημαρχοκεντρικό και μάλιστα τελευταία ισχυροποιείται .
Τα βασικά χαρακτηριστικά των συγκεντρωτικών συστημάτων διακυβέρνησης των Δήμων διαχρονικά είναι τα ακόλουθα.
1. Ο Δήμαρχος είναι προϊστάμενος όλων των υπηρεσιών του Δήμου. Ουδέποτε το πολιτικό δυναμικό της χώρας διανοήθηκε να αποσυνδέσει τις ευθύνες του Δημάρχου από το στελεχιακό δυναμικό των Δήμων. Μπορεί αυτό το γεγονός να δικαιολογείται στις περιόδους έλλειψης επιστημονικού στελεχιακού δυναμικού ή και στις περιόδους ισχνών αγελάδων όπως στο μακρινό παρελθόν ή και τελευταία, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν ανταποκρίνεται στην ανάγκη διάκρισης των πολιτικών από τις διοικητικές και διαχειριστικές ευθύνες. (5α)
2. Ο Δήμαρχος μεταβιβάζει κατά την κρίση του αρμοδιότητες και διοικητικά καθήκοντα σε 5 ή 7 ή και περισσότερους αντιδημάρχους!. Αυτόματα με αυτή την πρώτη κατανομή καθηκόντων στους συμβούλους ελέγχει πλήρως το σύνολο της παράταξης του αλλά και το Δημοτικό συμβούλιο αφού εξ αρχής προσδιορίζει την ανάληψη των υπολοίπων θέσεων σε προεδρία και επιχειρήσεις. (5β)
3. Ο Δήμαρχος και ιδιαίτερα τελευταία, έχει την δυνατότητα πρόσληψης μετακλητών, δικής του επιλογής, επιστημονικών συνεργατών οι οποίοι μπορεί να παρεμβαίνουν στο έργο των υπηρεσιών. (5γ)
4.Ουδέποτε θεσμοθετήθηκαν και εφαρμόστηκαν ουσιαστικές διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου διαχείρισης των οικονομικών και αξιολόγησης των υπηρεσιών (5δ)
5.Η καταστατική θέση των αιρετών Συμβούλων που αφορά την θεσμική, κοινωνική και οικονομική οντότητα τους ουδέποτε συζητήθηκε αφού στην ουσία η υποτιθέμενη νομοθετική τους εργασία είναι ανύπαρκτη και οι αντίστοιχες αρμοδιότητες και ευθύνες του δημοτικού οργάνου ή των επιτροπών του επουσιώδεις. (5ε)
Στην ουσία το παραπάνω μονοπρόσωπο και ανεξέλεγκτο εσωτερικά συγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης των Δήμων απεικονίζει με απόλυτη ακρίβεια την πλήρη αναντιστοιχία μεταξύ της λαϊκής εκπροσώπησης που πηγάζει από την παλλαϊκή ψήφο και της συμμετοχικής δημοκρατίας που απαιτεί την όσο μεγαλύτερη συμμετοχή των εκπροσώπων του λαού στην λήψη των αποφάσεων και στην ανάληψη ευθυνών.
Εξ αιτίας αυτού του συγκεντρωτικού συστήματος διακυβέρνησης νομοθετούνται με ελάχιστες παραλλαγές και εφαρμόζονται τα εκλογικά πλειοψηφικά συστήματα που παρέχουν στον Δήμαρχο την πλειοψηφία σε συμβούλους στο Δημοτικό Συμβούλιο ανεξάρτητα του ποσοστού εκλογής του. Η τελευταία θεσμοθέτηση της απλής αναλογικής απέτυχε ακριβώς γιατί προϋπέθετε την αλλαγή του συγκεντρωτικού συστήματος διακυβέρνησης με μεταφορά αρμοδιοτήτων και ευθυνών στο δημοτικό συμβούλιο με παράλληλα αλλαγή της καταστατικής θέσης του Δημάρχου και των αιρετών συμβούλων. (5στ)
Το δυστύχημα είναι ότι ακριβώς τα ίδια συγκεντρωτικά συστήματα διακυβέρνησης εφαρμόζονται και στην Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση και στο Κράτος. Με αποτέλεσμα τα πάντα να εξαρτώνται από έναν άνθρωπο στην Κυβέρνηση, τον Πρωθυπουργό, από έναν στην Περιφέρεια, τον Περιφερειάρχη και από έναν στους Δήμους, τον Δήμαρχο. Το αποτέλεσμα είναι αυτονόητο. (5ζ)
Η υπερεξουσίες ενός ανθρώπου τον καθιστούν αδύνατο σε αποφάσεις σε μια εποχή πολυσύνθετη και δαιδαλώδη. Ευάλωτο στους μη θεσμικούς και μη εκλεγμένους συνεργάτες του και κυρίως τρωτό στα πάσης φύσεως συμφέροντα. Πράγματα που δύσκολα θα περνούσαν από εκλεγμένους συμβούλους με συλλογικές αρμοδιότητες και ευθύνες η οποίοι δυστυχώς σήμερα είναι υποχείριοι του Δημάρχου.
Στην ουσία αλλά και στην πράξη ο Δήμαρχος είναι ο μοναδικός ρυθμιστής αλλά και υπεύθυνος απέναντι του νόμου των αποφάσεων και των πράξεων του Δήμου. Κάθε δυνατότητα συμμετοχής, αξιοποίησης ή δεσμευτικών συλλογικών αποφάσεων των συμβούλων εναπόκειται στις ικανότητες και στις διαθέσεις του Δημάρχου.
