Πήραμε, τον ευχαριστούμε και δημοσιεύουμε το άρθρο του φίλου Αλέξανδρου Καίσερλη
«Εγώ για το χαρτί ήρθα». Μια φράση που όλοι ξέρουμε τι σημαίνει και δεν χρειάζεται περαιτέρω εξήγηση. Μια φράση που μπορεί να καθρεπτίζει την νοοτροπία ενός ολόκληρου έθνους.
Παλαιότερα – μέχρι ακόμα και σήμερα – ήταν κάτι το συνηθισμένο να επιβραβεύεται κάποιος, με στόχο μια καλύτερη επίδοση, με την επιβράβευση να είναι κάποιο κάποιο υλικό αγαθό ή ένα χρηματικό πόσο. Αλλά βλέποντας τα πράγματα με μια πιο σύγχρονη ματιά, πόσο αποδοτικό είναι αυτό?
Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που περιμένουν να λάβουν μια ανταμοιβή για την ολοκλήρωση μιας εργασίας – ή για να την κάνουν με επιτυχία – δεν αποδίδουν το ίδιο καλά όσο αυτοί που δεν περιμένουν τίποτα. Αυτό ισχύει τόσο για μικρά παιδιά, μεγαλύτερα παιδιά όσο και για ενήλικες. Και για άντρες και για γυναίκες. Για ανταμοιβές κάθε είδους και για κάθε είδους εργασία, όπως για παράδειγμα είναι η μάθηση, όταν πρόκειται να ανταμείψεις ένα παιδί για να του δώσεις κίνητρο να μάθει.
Γιατί να τον νοιάζει όλη η διαδικασία της εργασίας ή της μάθησης όταν μπορεί να πάρει την ανταμοιβή χωρίς να ξοδέψει χρόνο μαθαίνοντας? Στην πραγματικότητα το μόνο που θα τον νοιάζει είναι να πάρει την ανταμοιβή, και όχι να μάθει που είναι και η ουσία. Συμπερασματικά, τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι όσο περισσότερο θέλουμε τα παιδιά – ή οι ενήλικες – να κάνουν κάτι, τόσο πιο αντιπαραγωγικό είναι να τους προσφέρουμε μια ανταμοιβή για να το κάνουν, πάντα σύμφωνα με τις μελέτες, που πλέον δεν είναι μόνο μελέτες αλλά ένα γεγονός.
Αυτό είναι κάτι που στην κοινότητα των εκπαιδευτικών είναι γνωστό. Ότι δηλαδή η επιβράβευση είναι το ίδιο επιβλαβής με την τιμωρία, σαν να βλέπουμε την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Αυτό το φαινόμενο όμως, εκτός από τους εκπαιδευτικούς, θα έπρεπε να είναι γνωστό και από τους νομοθέτες.
Και αυτό γιατί, θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε το παραπάνω φαινόμενο, με το κράτος να ζητάει πιστοποιήσεις, πτυχία και σεμινάρια για να μπορέσει κάποιος να ανέβει θέσεις στην κατάταξη και να μπορέσει να διοριστεί ή και ίσως να έχει μια καλύτερη μισθοδοσία. Το κράτος δίνει την ανταμοιβή, ο εκπαιδευτικός ανταμείβεται. Σύμφωνα με τα παραπάνω, πόσο θα πίστευε κανείς ότι θα ένοιαζε τον εκπαιδευτικό να μάθει πραγματικά, και όχι να συλλέξει χαρτιά για να έχει περισσότερες πιθανότητες να διοριστεί, ή να έχει έναν καλύτερο μισθό? Αν είχε την επιλογή να πάρει το χαρτί, το εισιτήριο δηλαδή για την επιβράβευση, χωρίς να χρειαστεί να περάσει από όλη την διαδικασία να μάθει, τι θα επέλεγε?
Πλέον οι εκπαιδευτικοί, αναγκάζονται να μαζέψουν χαρτιά έτσι ώστε να έχουν μια καλύτερη θέση στο δημόσιο, χωρίς όμως να τους νοιάζει να μάθουν αυτό που πρόκειται να εκπαιδευτούν ή να διδάξουν, όταν έρθει η ώρα. Ένα κομμάτι χαρτί, έχει αντικαταστήσει την ουσία της γνώσης. Και η αλήθεια είναι ότι δεν φταίνε αυτοί αλλά αυτός που τους οδήγησε να σκέφτονται έτσι.
Καταλήγουμε πλέον να μιλάμε για ελληνική νοοτροπία, γιατί όντως έχουμε έναν ξεχωριστό τρόπο σκέψης. Έναν τρόπο σκέψης που μας επέβαλε το κράτος και αυτοί που διαμορφώνουν τις κοινωνίες.
Γενικότερα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό που βλέπουμε στην εκπαίδευση είναι ένας φαύλος κύκλος. Κάτι που δεν κινείται σε μια ευθεία γραμμή προς το καλύτερο. Κάθε κυβέρνηση που έρχεται, η ακόμα χειρότερα μέσα στις ίδιες κυβερνήσεις, γίνονται αλλαγές που κινούνται σε έναν κύκλο και όχι σε μια ευθεία προς τα μπρος. Αλλαγές που επαναφέρουν παλιότερες μεταρρυθμίσεις που είχαν καταργηθεί, που με την σειρά τους επαναφέρουν κάτι το οποίο θεωρούνταν ξεπερασμένο ή και μη αποδοτικό.
Ακόμα και νέες αλλαγές που είναι μεν υποσχόμενες, γίνονται έχοντας στο μυαλό το σήμερα. Χωρίς να σκέπτονται το μέλλον. Επενδύσεις του σήμερα αλλά όχι του αύριο. Για το θεαθήναι. Και αυτό δυστυχώς είναι κάτι διαχρονικό.
Όμως, από την στιγμή που υπάρχει επένδυση για το σήμερα, πρέπει να ξέρεις ότι υπάρχει και το αύριο, και ο προϋπολογισμός σου και το σχέδιο που κάνεις πρέπει να έχει αξία και για το μέλλον. Αυτός ο κύκλος που εξακολουθούμε να κάνουμε, τον κάνουμε γιατί δεν βλέπουμε το μέλλον, πάρα μόνο το παρόν. Ένας κύκλος της αυτοκαταστροφής. Το φινλαδικό εκπαιδευτικό σύστημα, που πρωτοξεκίνησε πριν από δεκάδες χρόνια για να φτάσει σε αυτό που είναι σήμερα και να θεωρείται ένα από τα καλύτερα στον κόσμο, είναι ένα παράδειγμα καλού οράματος και σχεδιασμού, που υλοποιήθηκε με την πάροδο των χρόνων, με συνεννόηση και υπομονή.
Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά. Αν θέλεις πραγματικά να αλλάξεις κάτι, άλλαξε τον τρόπο σκέψης του Έλληνα. Αν θέλεις καλύτερη εκπαίδευση δίδαξε στον εκπαιδευτικό ότι στην γνώση, και όχι σε ένα κομμάτι χαρτί βρίσκεται η ουσία. Διδάσκοντας δηλαδή, την αξία της γνώσης. Ένας πολύ απλός τρόπος για να αλλάξεις και την ποιότητα της εκπαίδευσης, αλλά και την ελληνική νοοτροπία. Και τα δυο εξίσου σημαντικά.